Krabelina

Zeelanda berriko idazle klasiko baten istorio bat dakarkizuegu gaur blogera; Katherine Mansfieldena (1888-1923), hain zuzen. Kontakizun laburrak eta egunerokoak idatzi zituen batez ere, eta haustura ekarri zuen bere garaiko literatura-ohituretara. Gaitz benereo batek ez zion zahartu arte bizitzen utzi, baina bizitako urte gutxitan lan oparoa egin zuen.

“Arriskatu! Arriskatu guztia! Ez arduratu besteek esaten dutenaz…
Egin gauzarik zailenak. Jokatu zeuretzat. Eman aurpegia egiari”.

Mansfieldek zenbait kritika ere jaso izan ditu; izan ere, izkin egin zion bere garaiko emakumeen literatura-moldeari, eta tradizio horren birformulazio bat bilatzen saiatu zen. Bere idazlanetako askok argi erakusten dute beste emakumeenganako konplizitatea. Uste dugu XIX. mendeko emakumeen idatzietako sentimentalismoa eta feminitatea aldatzeko modu bat zela berea.

Horri lotuta, idazlearen Carnation kontakizuna itzuli dugu: Krabelina. Goazen horri buruzko pare bat kontu aipatzera. Istorioa nesken eskola bateko frantseseko ikasgelan gertatzen da, Monsieur Hugo irakaslearen eta ikasleen artean. Frantseseko klase arrunt batetik istorio erakargarria sortzea lortu du Mansfieldek, deskribapen landuen, nesken elkarrizketen eta pentsamenduen bitartez. Irudi eta metafora ugari darabiltzanez, hamaika modutan interpreta daiteke kontakizuna. Lehen aipatutakoaren harira, badu zerikusia gizonek menderatutako tradizio literarioa baztertzearekin eta emakumeen (literatur tradizioa) ahalduntzearekin; ikusi besterik ez dago Monsieur Hugo nola irudikatzen duen, eta nesken pertsonaiek zer indar duten.

Gozatu, bada, irakurketarekin!

Krabelina

Egun bero horietan Evek, Eve jakin-goseak, lore bat eramaten zuen beti. Putz eta putz aritzen zitzaion, atzamar artean ibiltzen zuen, matrailean igurzten zuen, ezpainetara eramaten zuen, Katieri lepoan kilima egiten zion, eta azkenean, txiki-txiki egin eta jan egiten zuen, petaloz petalo.

«Arrosak goxoak ditun, Katie maitea» esan ohi zion, arropategi hits hartan zutik; apaindura bitxia zuen gelak, eta bere atzeko esekilekuetan kapela loredunak ageri ziren, «baina krabelinak apartak ditun! Ene! Zera… zeraren zaporea zaukaten!». Eta barretxo fin batek ihes egiten zion, atzeko paretan zeuden loredun buru erraldoi eta bitxien artetik hegan. (Baina krudela zen, gero, bere barre txiki eta fin hura! Moko luze eta zorrotza eta atzaparrak eta beirazko bi begi zituen, pentsatu zuen Katiek).

Gaurkoan krabelinaren txanda zen. Krabelin bat eraman zuen frantseseko klasera, krabelin gorri bizi-bizi bat, ardotan busti eta ilunetan lehortzen egondako itxura zuena. Aurrean zuen ikasmahaian utzi, begiak erdizka itxi eta irribarre egin zuen.

—Ez al dun xarmanta? —esan zuen— Baina…

—Un peu de silence, s’il vous plaît —hasi zen Monsieur Hugo. Demontre! Hori zen hori beroa! Bero galanta! Itotzeko modukoa!

Frantseseko gelako bi leiho karratuak irekita zeuden atzealdean, eta gortina toleskorrak erdialderaino jaitsita zeuden. Haizerik sartzen ez bazen ere, gortinen kordela hara-hona zebilen balantzaka, eta gortina aireratu egiten zen. Baina ez zen kanpoko argi-dirdirarik inolaz ere sartzen.

Neskek ere, gela ilun hartan, blusa argiak jantzita eta ilea tximeleta itxurako begiztekin apainduta, argi epel eta ahul bat igortzen zutela zirudien, eta Monsieur Hugoren txaleko zuriak marrazo baten sabelaldeak bezala egiten zuen dirdira.

Neska batzuek aurpegia gorri-gorri zuten, eta beste batzuek zuri-zuri. Vera Hollandek bere ile kizkur beltza à la japonaise bilduta zuen luma-euskarri eta arkatz arrosa banarekin; oso polit zegoen. Fracie Owenek ia sorbaldetaraino jaso zituen blusaren mahukak, eta orduan ukondoko zaintxo urdina margotu eta besoa tolestu zuen, gelditu zitzaion arrastoa ikusteko; bere burua margotzea gustatzen zitzaion; beti izaten zuen aurpegi bat marraztuta atzamar lodian, bi alboetan ile beltzarekin. Sylvia Mannek blusaren lepoa eta gorbata erantzi zituen, erantzi eta kito, eta bere alboko mahaian utzi zituen, patxadaz, etxeko logelan ilea garbitzera joango balitz bezala. Kemena zuen, bai horixe! Jennie Edwardek orri bat kendu zion koadernoari eta zerbait idatzi zuen: «Eskatuko al zionagu Hugo-Bugori hiru semaikoko izozki bat etxera bidean???». Eta Connie Bakerri pasatu zion, hura gorri-gorri jarri eta negar batean hasi zen ia. Guztiak eroso eserita eta aho zabalik zeuden, erloju biribilari begira, hura ere zurbildu egin zela zirudien; orratzak ia ez ziren mugitzen.

—Un peu de silence, s’il vous plaît —esan zuen Monsieur Hugok. Bere esku potoloa jaso zuen—. Andereñoak, hainbesteko beroa egiten duenez, ez dugu gehiago idatziko gaurkoz, baina —gelditu, eta irribarre zabal eta atsegina erakutsi zuen— poesia frantses pixka bat irakurriko dizuet.

—Ai, jainkoa! —kexatu zen Francie Owen.

Monsieur Hugoren irribarrea are gehiago zabaldu zen.

—Tira, Owen andereñoa, ez duzu adi egon beharrik. Zure burua margotzen jarrai dezakezu. Erabili nire boligrafo gorria, zure beltzarekin batera.

Zer ondo ezagutzen zuten jakaren poltsikotik atera zuen liburutxo urdin hura, ertz gorriak zituena! Zetazko orri-markatzaile berde bat zuen, oroileak brodatuta zituena. Sarritan trufatzen ziren liburua ikasleei uzten zienean. Hugo-Bugo koitadua! Ikaragarri maite zuen poesia irakurtzea. Goxo eta lasai hasten zen, baina apurka-apurka ahotsa sendotu eta dar-dar egiten zion, bateratu egiten zitzaion, eta gero arrenezko eta eskeko eta erreguzko ahotsez, gero eta ozenago, ozen eta garaile, argitan lehertzen zen, eta orduan, ahultzen hasten zen, hori ere apurka-apurka, ahotsa leundu, epeldu eta baretu egiten zitzaion, ezerezean desagertu arte.

Zailena, noski, ahultasunak ez harrapatu eta barre algaretan ez galtzea zen. Ez berez barregarria zelako, baina deseroso sentiarazten zintuen, arraro, inozo eta nolabait Hugo-Bugo xaharrarengatik lotsa sentitzen zenuen. Baina, ene, egiten zuen beroarekin hori jasan behar bazuten…!

“Izan kuraia, laguntxo”, esan zuen Evek, krabelin makalari musu emanez.

Hasi zen, eta neska gehienek aurrerantz bota zuten gorputza, mahaiaren gainera, eta burua besoen gainean jarri; lehen tiroarekin hilda. Eve eta Katie ziren tente eta geldi eserita jarraitzen zuten bakarrak. Katiek ez zuen ulertzen poesia hura jarraitzeko adina frantses, baina Eve entzuten zegoen, bekainak altxatzen zituen, begiak erdi estalita, eta irribarre egiten zuen; irribarreak bere barretxo krudelaren itzala zirudien, ezpainak okertzen zizkion barretxo gaiztoaren hegoen itzala bezalakoa zen. Atzamar epel eta zuriak elkartu —krabelina atzamar artean eutsiz— eta estutu egin zituen. Ai, zer usain goxoa! Katierengana ere iritsi zen. Hura gehiegi zen. Katie leihoaren beste aldetik zetorren argi itsugarrirantz itzuli zen.

Bazekien leihoaren behealdean patio galtzadatu bat zegoela, eta inguruan zalditegiak zeudela. Horregatik izaten zen beti amoniako usain arin bat frantseseko gelan. Ez zen desatsegina; Katierentzat frantses hizkuntzaren parte eta guzti zen; zerbait zorrotza eta bizia eta… eta ziztagarria!

Gizon bat entzun zuen galtzadan burrunbaka, eta zeramatzan baldeak dilin-dalan zebiltzan. Eta orduan Ieeeauuff! Ieeeauuff! esan zuen, ponparekin ari zen bitartean, eta ur-zorrotada handi bat atera zen. Ura botatzen ari zitzaion zerbaiti, zalgurdiaren gurpilei, beharbada. Eta gurpila ikusi zuen bermatuta, lurretik jasota, biraka, distira eskarlata eta gorriz; tanta handiak botatzen zituen. Eta lan egiten zuen bitartean, gizona txistuka ari zen ozen, eta txistuak uraren soinuari gain hartzen zion, txoriek itsasoaren gaintxoan hegan egiten duten moduan. Joan egin zen, eta zaldi narras batekin itzuli zen.

Ieeeauuff! Ieeeauuff! entzuten zen ponparen aldetik. Oraingoan zaldiaren hanketara bota zuen ura, beheraino joan zen, eta zaldia orrazten hasi zen.

Gizona ikusi zuen soilik —kolorea galdutako alkandora batekin, mahukak bilduta, bularraldea agerian, urez blaituta—, eta txistuka ari zen bitartean, ozen eta aske, eta mugitzen zen bitartean, makurtuz eta beheratuz, Hugo-Bugoren ahotsa berotzen, sakontzen, bateratzen, kulunkatzen, goratzen ari zen, modu batean edo bestean kanpoko gizonaren erritmora joateko (Ai, Everen krabelinaren usain goxoa!), oldartsu, nagusi eta garaile bilakatu ziren arte, argitan eztanda egin arte, eta orduan…

Gela mila puska egin zen.

—Eskerrik asko, andereñoak —esan zuen Monsieur Hugok, bere mahai altuan hara-hona mugituz, hondakinen artean.

Eta, “Gorde ezan, laztana”, esan zion Evek. ”Souvenir tendre”, eta krabelina golkotik behera bota zion Katieri.

Ainhoa

 

ITURRIAK:

Rodríguez-Salas, G. “Carnation”: La lealtad secreta de Katherine Mansfield hacia la tradición literaria femenina. Estudios de la mujer: discursos e identidades. Ana Antón-Pacheco, et al. (ed.). Madrid: Universidad Complutense de Madrid, 2005. 205-211 or.

http://www.katherinemansfield.com/about-katherine-mansfield/

 http://www.katherinemansfieldsociety.org/assets/KM-Stories/CARNATION1918.pdf