Gaurkoan Erich Kästner idazlea ekarri nahi izan dugu gure atarira. Haren bizitzako gertakizunetako batzuk laburtzeaz gain, satirari buruzko argibide batzuk bildu ditugu. Izan ere, datorren asteko posterako alemaniarraren satira bat ekarri dugu euskarara eta, aldez aurretik, komenigarria iruditu zaigu idazlearen garaia gogora ekartzea, eta satirak zertan datzan labur azaltzea.
I.
Erich Kästner. Halaxe izena du Alemaniako idazle ezagunenetako batek. Dresden hirian jaio zen 1899an eta Munichen zendu 1974an. Hortaz, historiako hainbat garai esanguratsu bizitu izan zituen, hala nola, Weimarko Errepublika eta bi Mundu Gerrak.
Jaioterritik Leipzig hirira joan zen lehenengo, eta bertan, filosofia, historia eta antzerkiaren historia ikasi zituen. Weimarko Errepublikaren garaia zen (1918tik 1933ra), garai zailak ekonomiari zegokionez, baina urte oso emankorrak beste alor batzuetan. Abiadan garatu ziren zientziak (fisika, kimika eta medikuntza, batik bat) eta hainbat Nobel Sari lortu zituzten alemaniarrek; arrakasta izan zuen arteak, arkitekturak (arrazionalismoa eta Bauhaus eskolaren sorkuntza), baita zinemak ere. Eta literaturak zer esanik ez. Hortaz, Leipzigen igaro zituen urte haiek Erich Kästner idazleak, eta handik Berlinera joan zen, hain zuzen, 1927an.
Nazionalismoak indar handia zuen 30eko hamarkadaren hasierarako, eta Erich Kästnerrek haur eta gazteentzat idazten zuen, haiengan beste ideia batzuk loratzeko asmoz. Nazien erregimenari uko egin zion, eta Berlinen geratzea erabaki zuen. Erregimenaren aurka zeuden gainerako lagun guztiak ihes egin zuten arren, Kästnerrek nahiago izan zuen geratu eta gertatuko zenaren testigu izan. 1933ko maiatzaren 10ean, beste askoren artean, bere lanak ere erre zituzten, eta bera liburuen erretzean presente egon zen. Suitzara bidaiatzen zuen maiz zentsura saihesteko, baina Gestapok harrapatu egin zuen azkenean, eta 1942. urtetik aurrera, ez zioten ezertxo ere argitaratzen utzi.
Bigarren Mundu Gerra amaitu zenean, idazten jarraitu zuen, gidoiak, batik bat. Munichen igaro zituen urte haiek. Nazismoak bizimodua garraztu zion arren, Erich Kästnerrek ez zuen sekula etsi, eta, literaturarekin bezalaxe, gidoiekin ere arrakasta itzela lortu zuen. Hainbat sari eskuratu zituen, esaterako, Georg Büchner Saria 1957an. Haren ipuinetako batzuk pantaila handian ikus daitezke, edo bestela, hamaika hizkuntzatan irakurri. Euskaraz ere, noski. Askorentzat ezagunak izango dira Gela hegalaria (1933), Puntutxo eta Anton (1931), Emilio eta detektibeak (1929) edota Lotte eta Luisa, hau bizki parea (1949), umetan eta gaztetan irakurri izanagatik. Helduen literaturari dagokionez, Animalien biltzarra (1936) da aipagarria, besteak beste, argi ikus daitekeelako George Orwellen Abereen etxaldea satira politikoaren intertestualitatea dagoela.
Eta satirei buruzko pare bat kontu argituko ditugu jarraian, oraindik askorik landu ez dugun generoa baita, Kurt Tucholskyren lan bat salbu. Satiren ezaugarririk nagusienetako bat gertaera hutsalak hizkuntza apainez kontatzean datza; paradoxa bat sortzen da, banaltasuna hizkuntza landuarekin itxuratuz, edo alderantziz. Satira politikoak dira ohikoenak; horietan, politikoen gezurrak maskara zintzo batez estaltzen diren. Horretarako, hainbat baliabide literario erabiltzen dira, hala nola, errepikapena, atzizki txikigarriak eta konparazioak.
Elixabet
Iturriak:
Berbaratza 
Pingback-a: Maiz etrotzen al da hona Stobrawa jauna delako gizon bat? | Berbaratza