– Amona, gerra-garaian goserik pasatzen al zenuten?
– Guk, gosea? Bazegoen jatekorik ez zuen familiarik, hiri inguruan batez ere, baina guk baratzea genuen. Baratzea eta animaliak: behiak, txerriak, oiloak, untxiak, ahateak… Inoiz ez genuen sabela hutsik izaten; janaririk ez zitzaigun falta. Eta, pentsa, zazpi anai-arreba ginen, eta tartean bereziki tripontzia zen baten bat. Hori bai, ez zegoen menua aukeratzerik: astean zehar babarrunak jaten genituen, eta, noizean behin, egun berezietan, barbantzuak, untxia edo horrelako zerbait.
– Orduan, ez zineten horren gaizki bizi, ezta?
– Ez, gu zoriontsu ginen genuenarekin. Hori bai, baserrian lan asko egiten genuen. Ni sei urterekin hasi nintzen neba txikia zaintzen, eta hamahirurekin eskola utzi nuen soroan jarduteko. Begira zenbat aldatu den bizimodua berrogeita hamar urte eskasean.
– Hala da, gauzak asko aldatu dira. Gaur egun munduko beste puntan dagoen norbaitekin hitz egin dezakegu, eta hura ordenagailuko pantailan ikusi. Garai hartan, ordea, telefono bakarra izaten zenuten herritar guztientzat.
– Telefonoa… Urte asko igaro ziren etxean telefono bat izan genuen arte. Ni txikia nintzela, ez geneukan ezta urik ere! Gaur egun nork ez du etxean dutxatzeko aukerarik? Orduan, negua zenean, errekatik ontzi bete ur hartu, eta ukuiluan garbitzen genuen gorputza. Udan, aldiz, errekan egiten genuen. Horiek bai bainu ederrak uda partean hartzen genituenak! Ura garden-garden zegoen beti, hartxintxar marroixkaren gainean zeure oinak ikus zenitzakeen, bi ainguraren pare. Plazer hutsa izaten zen! Eta udako arratsalde beroetan, lagunak elkartu, eta plisti-plasta ibiltzen ginen han, atzamar zimurrek uretatik ateratzeko unea zela adierazten ziguten arte.
– Ba, egia esan, neguak ez zuen batere atsegina izan behar. Baina bestela, ezin esan txarto pasatzen zenutenik. Mundua asko aldatu da geroztik, bai! Baina zer bizimodu nahiago duzu, ordukoa ala gaur egungoa?
– Ez dakit zer esan. Orain askoz erosoago bizi gara, denetarik daukagu, baina orduan ere ez ginen gaizki bizi.
Amonaren hitzok duela bi urte gertatutakoa ekarri didate gogora. Erreka ertzetik pasioan nenbilela, ezusteko galanta hartu nuen. Bertatik usain arraroa zetorrela sumatu nuen, nahiko higuingarria. Gerturatu nintzenean, ehunka arrain ikusi nituen, uraren gainazalean hilik. Uraren kolorea ere ezohikoa zen, berde iluna; arrainen gorpuzki dirdiratsuekin batera irudi tamalgarria osatzen zuen. Bistakoa zen gertatutakoa; inguruko fabrikaren batek isuriak askatzeko egun egokia zela pentsatu zuen, eta, ondorioak ikusita, neurria gaizki hartu zion. Isurketak ez ziren bart gaueko kontua; agerikoa zen azken urteetan gero eta normaltasun handiagoz gertatzen zirela, baina egun hartan norbaitek kalkuluak gaizki egin zituela zirudien.
Amonak nik baino askoz lehenagotik ezagutzen du gure herriko erreka, eta ziur nago bertaratzen den bakoitzean haren jaioterria zenbat aldatu den gogoratuko duela. Hala ere, zorigaiztoz, nire bizitzak iraun dituen hogei urte hauetan, aldaketa handiak ikusi izan ditudala esan dezaket. Ni ez nintzen errekara nire burua txukuntzera joaten; baina, gure belaunaldiak ere errekako ur freskagarriaz gozatu du udako egun sargorietan. Egun horiek buruan iltzaturik dauzkat, hain ondo pasatzen baikenuen arrainak harrapatzen eta igeri egiten. Bada, ez genuen amonak kontatzen duen ur-jario ezin garbiago hori ezagutu, gizakiaren eragina sumatzen hasia baitzen dagoeneko. Nolanahi ere, errekaz gozatzeko zortea izan genuen. Badakit, ordea, hori bukatu egin dela, eta gure ondorengoek ezin izango dituztela une paregabe horiek bizi, ez behintzat gizakiak mugarik gabeko berekoikeriaz jokatzen jarraitzen badu.
Zubitik urari begiratzen diodanean, mundua gehiegi aldatu dela pentsatzen dut. Ez ote ditugu bizitzan funtsezkoak diren gauzak erosotasunaren eta diruaren izenean ahantzi? Une horietan, amonaren baserriko zoriontasuna datorkit gogora, eta ordenagailuko pantailatik hitz egiteko aukerari uko egiteko gogoa datorkit, errekan bainu goxoak hartzearen truke.
Maddalen
Berbaratza 